فهرست مطالب
هر کسب و کاری، چه بزرگ و چه کوچک، کارش را با ایدهای ابتدایی شروع میکند. اگرچه دو اصطلاح “مدل کسب و کار” و “طرح کسب و کار” گاهی به جای هم استفاده میشوند، اما ابزارهایی متفاوت و حیاتی برای شروع و مدیریت یک کسب و کار هستند. با یادگیری معنا و کاربرد مدل کسب و کار و طرح کسب و کار میتوانید از اصول و پایه عملیات یک کسب و کار درک بهتری به دست بیاورید. در این مقاله تفاوت بین این دو را شرح میدهیم و مثال های از مدل های معمول کسب و کار ارائه میکنیم.
مدل کسب و کار چیست؟
مدل کسب و کار ساختاری است که شرکت ها برای درآمدزایی و ایجاد ارزش از آن استفاده میکنند. مدل کسب و کار، طرح کلی از اداره شرکت توسط مدیران آن و نحوه ارائه محصولات و خدمات به مشتریان را به دست داده، موقعیت شرکت در زنجیره ارزش در صنعت مربوطه و ساختار سازمانی آن در رابطه با شرکت، مشتریان و تامین کنندگان را نشان میدهد. برخی از عناصر اولیه آن به شرح زیر است:
- ایده اولیه: شامل خلاصه ای کوتاه از هدف اولیه کسب و کار است. ممکن است شامل فاکتورهایی مانند مصرف کننده ها، محصول یا خدمات، مزایایی که محصول و یا خدمات برای مشتریان دارند، و شیوه ارائه محصولات یا خدمات باشد.
- موقعیت در زنجیره ارزش: این آیتم به نقش کسب و کار در زنجیره تامین و یا فرایندی است که محصول یا خدمات را به مشتری می رساند.
- مزایای ارائه شده: معمولا شامل برآوردی از مزایای عینی محصول یا خدمت برای مشتریان است.
- عوامل هزینه و منابع درآمد: این بخش مشخص میکند که کدام فعالیت ها هزینه بر بوده و کدامیک منبع درآمد هستند.
- مزایای رقابتی: وقتی کسب و کاری دارای مزیت رقابتی باشد یعنی خودش را از رقبا متمایز کرده است و مشتریان محصولات یا خدمات را برتر از رقبای کسب و کار مورد نظر میبینند.
توصیه میشود که مدل کسب و کار را با اِلمان های بصری و با توصیفگرهای مختلف شامل مواردی ذکر کردیم ارائه کنید.
طرح کسب و کار چیست؟
طرح کسب و کار سندی است شامل طرح کلی از دلایل شروع کسب و کار، استراتژی کسب درآمد و پیش بینی های عملکرد مالی در آینده نزدیک. طرح های کسب و کار معمولا به منظور ارائه چشم اندازی از شرکت به سرمایه گذاران، وام دهندگان، سهامداران و دیگر افراد ذی نفع طراحی و ارائه میشوند. به همین دلیل معمولا شامل اسنادی مبسوط هستند که شامل موارد زیر میشوند:
- چکیده مدیریتی: چکیده مدیریتی به توصیف خلاصه ای از ویژگی منحصربفردِ کسب و کار و برنامه برای رسیدن به موفقیت میپردازد.
- بیانیه ماموریت: جملاتی در حد یک یا دو خط که فلسفه کلی کسب و کار را شرح میدهد.
- اطلاعات اولیه کسب و کار: معمولا بخشی است که نام کسب و کار، صنعت مربوط، مکان و تاریخ شروع به کار را شامل میشود.
- سوابق صاحب کسب و کار: از آنجا که طرح کسب و کار معمولا برای دریافت وام و یا جذب سرمایه گذار نوشته میشود، تجربیات کاری، صلاحیت و سوابق و حتی رزومه صاحبان کسب و کار در آن ذکر میگردد.
- محصولات و خدمات: طرح کسب و کار به صورت مشروح به معرفی محصولات و خدماتی میپردازد که توسط شرکت ارائه میگردد.
- برنامه بازاریابی: به غیر از مشخص کردن محصولات و خدمات، طرح کسب و کار، استراتژی خود برای بازاریابی موثر را نیز با جزئیات شرح میدهد.
- اطلاعات مالی: اگر صاحبان کسب و کار به دنبال وام و یا سرمایه گذار باشند، لازم است که اطلاعات مالی مربوط را در طرح کسب و کار بیاورند. مانند گواهی تمکن مالی، میزان منابع مالی مورد نیاز، دلایل نیاز به این مبلغ و برنامه بازپرداخت آن.
مدل کسب و کار در مقابل طرح کسب و کار
در این قسمت به تفاوت های بین این دو پرداخته ایم:
- موضوع مورد توجه
مدل کسب و کار به شرح چگونگی تحویل محصول و یا ارائه خدمات مطرح شده در طرح کسب می پردازد و تمرکز بر قیفهای فروش، استراتژی های بازاریابی و مسائلی در این حوزه است. در مقابل، طرح کسب و کار شامل توضیحات جامعی در خصوص تمامی جوانب کسب و کار است. هم شامل اطلاعات فروش و بازاریابی است، هم اطلاعات مالی و پیش بینی درآمد و بیانیه ماموریت.
- مخاطب
صاحبان کسب و کار، معمولا برنامه طرح کسب و کار را برای سرمایه گذاران و دیگر ذی نفعان مینویسند. به عنوان مثال برای جمع آوری سرمایه، درخواست وام و یا به روز رسانی اطلاعات سرمایه گذاران از فرایند کسب و کار. در مقابل، مدل کسب و کار برای مدیران اجرایی و افراد داخلی شرکت نوشته میشود و به هماهنگ سازی فعالیت های افراد شرکت کمک میکند.
- نحوه پرداختن به محصولات و خدمات
هم مدل کسب و کار و هم طرح کسب و کار به محصولات و خدمات میپردازند. طرح ها شامل محصولات و خدماتی هستند که شرکت به دنبال توسعه و فراهم نمودن آنهاست. مدل های در خصوص چگونگی تولید محصول و تحویل آن و یا فروش محصولات و خدمات به مشتریان بحث میکند.
انواع مدل های کسب و کار
برخی از انواع معمول طرح کسب و کار اینها هستند:
- تجارت خشت و ملات
کسب و کارهایی که از مدل خشت و ملات استفاده میکنند دارای یک ساختمان فیزیکی برای تحویل کالا به مشتریان هستند. فروشگاه های محلی و بانک ها در این دسته قرار میگیرند.
- حق العملی
شرکتی که از این نوع مدل کسب و کار استفاده میکند نقش واسطه بین خریدار و مشتری را دارد و بابت تسهیل کردن فروش، درصدی از فروش را برمیدارد. وقتی مشتری از طریق یک پلتفرم و یا مرکز تجاری خرید میکند، آن پلتفرم و مرکز تجاری مبلغ یا درصد معینی را برمیدارد. این مدل از کسب و کار معمولا به بودجه کمتری نیاز دارد و عموما سودآوری آن اندکی کمتر است.
- تبلیغات
در این نوع از مدل کسب و کار، هدف شرکت تولید سود از فروش فضای تبلیغاتی است. اگرچه مدل فیزیکی و سنتی بازاریابی همچنان موثر است، تبلیغات آنلاین به مرور زمان بسیار محبوب شده است. مدل کسب و کار تبلیغاتی آنلاین، سه شکل متفاوت دارد:
هزینه در هر ۱۰۰۰: در این نوع از تبلیغات آنلاین، به ازای هر ۱۰۰۰ بازخورد یک تبلیغ، شرکت مبلغ ثابتی دریافت میکند.
هزینه به ازای هر کلیک: در این شکل از تبلیغات آنلاین به ازای هر کلیک روی تبلیغ، شرکت مبلغی دریافت میکند.
هزینه به ازای هر عمل: در این شکل، شرکت تبلیغاتی به ازای هر عمل از طریق مشتریان مثلا کلیک، پر کردن فرم یا فروش مبلغی ثابت و یا درصدی از فروش را دریافت میکند.
در مورد ۱۰ نکته برای رسیدن به بهترین نتیجه در تبلیغات اینترنتی بخوانید.
- تولید
ابتدایی ترین مدل کسب و کار تولید است که کسب و کار محصول تولیدی و یا خدمات خود را میفروشد. در این مدل، شرکت به دنبال این است که درآمد عایدی از هزینه های تولید، انبار و پخش محصول و یا خدمات بیشتر شود. همچنین به دنبال افزایش درآمد و کاهش هزینه ها برای رسیدن به سود است.
- حق امتیاز
در این مدل، برندی شناخته شده به کسب و کاری مستقل، اجازه استفاده از مدل کسب و کار و برندسازیش را میدهد. شرکت مستقل با همکاری کسب و کاری محبوب و مورد اعتماد، مشتری بیشتری جذب میکند و در عوض به کسب و کار بزرگتر مبلغی بابت حق امتیاز پرداخت میکند.
- حق اشتراک
در این مدل، شرکت دریافت وجهی در فواصل زمانی متناوب، از مشتریان که به آنها مشترک گفته میشود، کسب درآمد میکند. بسیاری از شرکت ها خدمات نرم افزاری مانند خدمات پخش موسیقی و یا سیستم های مدیریت منابع را بر این اساس ارائه میکنند. مزیت اولیه این مدل این است که این شرکت ها غالبا میتوانند درآمد آتی شرکت را با دقت پیش بینی کنند.
با فرمت ۷ قسمتی طرح کسب و کار آشنا شوید.
